Of je nou een hond hebt die nog jong is en nog geen vuurwerk heeft meegemaakt of een hond die geen vuurwerkangst heeft, het kan gebeuren dat je hond toch een keer schrikt. Waar moet je dan aan denken? Welke manier is de ‘juiste’ manier van reageren?
Soms hoor ik mensen zeggen dat hun hond niet bang is voor vuurwerk. Dat is fantastisch natuurlijk, want heel veel honden lijden elk jaar onder de knallen en flitsen die al vroeg in de feestmaand te horen en zien zijn. Maar een hond is geen geprogrammeerde robot, vroeg of laat kan er een knal zijn die zo hard of dichtbij is dat zelfs de meest relaxte hond er toch van schrikt. Hoe je op dat moment reageert is wel van belang. Maar vooral ook wat er in de andere maanden van het jaar aan vooraf gaat is van invloed. Lees verder!
Hoe werkt angst?
Angst is een van de meest primaire emoties, het zorgt ervoor dat we in paraatheid worden gebracht om ons uit een (levens)gevaarlijke situatie te redden. Ons lichaam verandert in een automatische vecht-, vlucht-, bevries- of gek doen-machine. Echt nadenkwerk is op dit moment niet van toepassing. Immers, dit zou te lang duren en dan zijn we al opgegeten door de leeuw bij wijze van spreken. In een fractie van een seconde beslist dus ons overlevingsbrein (amygdala, reptielenbrein) wat ons in veiligheid gaat brengen.
Voorkeur per hond
Welke strategie je hond gebruikt, heeft te maken met:
- Genetica, aanleg
Je kunt je voorstellen dat een Rottweiler eerder voor een vechtstrategie kiest dan een Beagle, maar beide kunnen alle strategieën kiezen. Een hond die gefokt is om te beschermen wordt niet geacht eeuwig terug te deinzen voor situaties, maar een hond die bedacht is voor zweetwerk in de jacht mag liever niet te beschermend zijn. Zo kunnen we dus al vanuit de genetica een voorspelling maken van welke strategie een hond zal kiezen. Desalniettemin moeten we oppassen dat we geen aannames doen over honden gebaseerd op ras. We observeren vooral!
- Epigenetica, vererfde trauma’s
Het gaat wat ver om deze helemaal uit te diepen, maar besef dat honden trauma’s niet zelf hoeven mee te maken om ze te hebben. Zo zullen bijvoorbeeld teven die in de vreselijke broodfok steeds nesten hebben hun trauma’s over hun leven kunnen doorgeven aan hun nageslacht. Zelfs de vader en grootouders hebben hierin een rol: de pup heeft het gedrag ‘geërfd’ en niet overgenomen door voorbeeld (zien en ervaren). Dus ook in de ‘verantwoorde’ fok kan dit meespelen.
Ook heeft het stressniveau van de moederhond tijdens de dracht een grote invloed, zeker in de laatste fase van de dracht.
- Ervaringen
Heeft je hond van kleins af aan goede ervaringen met harde geluiden en luchtdrukverschillen? Dan is de kans groter dat hij er in toekomstige situaties ook minder angst bij voelt. Betekent dit nu dat we honden maar moeten blootstellen aan alles? Nee! Immers, blootstelling is absoluut niet hetzelfde als gewenning! De manier waarop we honden ergens aan laten wennen is essentieel. Herkennen van lichaamstaal en niet wachten op grote signalen is hierbij essentieel. Zo beïnvloeden we de ervaringen van de hond. Hierover later meer.
Invloed van de puppyfase
Tijdens de puppytijd verwarren we ‘druk doen’ vaak met ‘spelen’. Puppy’s reageren vaker met druk bijten, rondrennen, wild doen. Over het algemeen wordt dit geïnterpreteerd als vrolijk (tot een bepaald punt natuurlijk, wanneer de piranhatandjes in je huid zitten!). Vanuit een gedragsperspectief zijn deze honden niet per sé vrolijk, maar buiten hun grenzen. Hun voorkeursstrategie om te ‘overleven’ is ‘gek doen’. Brengen we pups en jonge honden vaak in dergelijke situaties, dan zal die verwachting van de hond voor steeds meer spanning zorgen. Altijd is er hoge spanning als we andere honden zien, dus bij de volgende zal dat ook wel zo zijn!
Let op, zowel situaties die de hond erg leuk vindt als heel spannend vindt vallen hieronder!
Tijdens de hormonale veranderingen van de puberteit verandert de voorkeursstrategie vaak op basis van die hormonen. Het leven wordt serieuzer, andere honden worden ook rivalen en de gevaren worden groter. Dat in het moderne leven de gevaren niet meteen lévensgevaarlijk zijn, boeit het brein niet. Dit is net als bij mensen. Aangezien de hond als pup niet heeft geleerd om te gaan met die lastige situaties, zal hij nu het ook niet op wonderbaarlijke wijze kunnen. En verandert vaak (maar niet altijd) de strategie naar bevriezen, vluchten of vechten (uitvallen), meestal in deze volgorde.
De valkuil in deze volwassen strategieën zit hem in de eerste: bevriezen. Daar hebben wij als mens namelijk de minste ‘last’ van en nemen we niet heel serieus. De hond loopt ‘gedwee’ met ons mee, iets minder vrolijk wellicht dan eerst. Hier is al het moment om goed op te letten en de hond verwerkingstijd te geven! Honden zijn enorm subtiel als ze de kans maar krijgen. Dus het is aan ons om de subtiliteiten op te pikken, anders verliezen zij ook hun subtiliteit en moeten gaan ‘schreeuwen’.
TIP BIJ VERTRAGEN OF BEVRIEZEN
Merk je dus op dat je hond om wat voor reden dan ook (en helemaal met vuurwerk) even wil stilstaan en verwerken, doe dat dan ook! Je hond kan dan evalueren, verwerken, en een keuze maken of hij nog door durft te lopen. Onder andere hierom ben ik groot voorstander van honden die (ruim) voor hun mensen lopen. Loop dus ook niet op je hond in als hij ineens vertraagt of stilstaat (bijvoorbeeld om de lijn in te nemen). Hiermee kún je het signaal geven dat hij door moet lopen. Bepaalde honden zijn hier enorm gevoelig voor.
Dus sta je ergens veilig? Heb dan geduld en laat je hond verwerken!
Wil hij vervolgens terug naar huis? Dan ga je meteen vastberaden terug, met rustige grote stappen. Jij wil toch degene zijn die je hond helpt zich zo snel mogelijk veilig te voelen? Maak je op dat moment niet druk over trekgedrag: zijn emotie verbeteren is belangrijker dan lopen zonder trekken. Vertrouwen hebben dat jij hem ondersteunt is goud waard!
TIP BIJ DRUK DOEN
Wordt je hond altijd rond ¾ van de wandeling drukker, trekkeriger, bijt in de lijn? Dan is je wandeling inkorten een goed idee.
Bij onverwachte drukte zoals knallen is er meestal ook overprikkeling in het spel, maar het overvalt je. Wanneer er stelselmatig doorgelopen wordt in deze emotionele staat, gaat het van kwaad tot erger. Vuurwerk afgesteken is eigenlijk altijd onverwacht. Ga dus niet al te ver van huis, loop eventueel blokjes door je wijk zodat de afstand om naar huis te gaan altijd zo kort mogelijk is. Ben je namelijk een uitgebreide wandeling aan het doen en het gaat ineens los, dan moet je nog dat hele eind terug, waarbij onderweg nog veel meer aan onverwachte moeilijke prikkels kunnen zijn. Het zal niet de eerste keer zijn dat een hond op zo’n moment uitvalt naar een hond waar hij ‘normaal’ nooit problemen mee heeft.
Belangrijk: veel honden die druk zijn in bepaalde situaties denken dat ze toch naar de situatie toe moeten. Ze worden overenthousiast en schatten hun eigen vaardigheden verkeerd in. Het is aan ons om dan liefdevol te begrenzen en toch afstand te nemen van de situatie!
Op tijd
Ben je dus op tijd met het herkennen van de drukte (zeker in de puppytijd) of bevriezen, dan loopt de emotie van je hond niet nodeloos verder op in deze situaties. Hiermee creëer je de gewoonte voor je hond dat jij er voor hem bent, dat hij zich mag onttrekken aan de situatie als hij dat wil, en dat de verwachting bij een zelfde soort volgende situatie positiever is. Het vertrouwen dat jullie in elkaar krijgen is daardoor zo groot mogelijk, en zal bij extremere situaties dan ook zijn vruchten afwerpen. Deze honden zullen na grote schrik sneller herstellen, makkelijker weer gaan nadenken en het van zich af kunnen schudden (letterlijk).
Je ziet dat het ongemerkt een algemener artikel is geworden dan alleen vuurwerk. Dat komt omdat je dit niet los van elkaar kan zien. Een hond die nooit wordt ‘gehoord’ in zijn subtiele signalen, zal ook eerder (vuurwerk)angst ontwikkelen. Een pup die altijd wordt blootgesteld aan drukte, zal minder eigen vaardigheden en dus minder beheersing hebben als volwassen hond.
Wil je dus zo goed mogelijk voorkomen dat je hond vuurwerkangst ontwikkelt?
Werk dan aan het herkennen van zijn allersubtielste (lichaams)taal! Aan vertrouwen, aan begeleiding, aan liefdevolle begrenzing.
En bovenal: probeer in deze maand kort te lopen, voor lange wandelingen de rust van de natuur op te zoeken en thuis wat leuke bezigheden aan te bieden. Besef dat deze maand al een drukke en stressvolle maand is, en dat rusten en luieren tussen de feestdagen door helemaal niet verkeerd is!
Wat opmerkingen nog over vuurwerk:
- Vuurwerkgeluiden afspelen werkt maar deels. Vuurwerk is veel meer dan geluid alleen. Het is luchtdruk, flitsen, knetteren.
- Vuurwerkangst is ontzettend naar als het er eenmaal in zit. Traumatische angst zit heel diep in het brein en is ontzettend moeilijk te ‘overschrijven’, zeker met zoiets onvoorspelbaars als vuurwerk. Wees ook mild naar je hond en jezelf.
- In huis is het fijn als je hond meerdere opties heeft: een kamer waar de gordijnen dicht zijn, waar een radio zachtjes speelt, een plek waar hij het eventueel wél kan bekijken allemaal. Blijf altijd kijken of hij nog wel verstandige keuzes maakt.
- Laat je hond zo min mogelijk alleen, en helemaal niet met oud en nieuw.
- Ook als je hond vuurwerk prachtig vindt, neem je hem niet mee naar buiten met oud en nieuw. Met een beetje pech heb je een hond met een trauma, en waarvoor?
- Je mag je hond uiteraard troosten bij angst, maar sommige honden willen op dat moment iets anders. Het gaat erom dat hij zich veiliger voelt, maakt niet uit hoe.