Deze maand gaan we het vooral hebben over bepaalde gedragingen van honden. Gedragingen die de meeste mensen interpreteren als iets anders dan wat de hond daadwerkelijk bedoeld of nodig heeft. Een jonge hond leert ontzettend snel om een poot te geven of een ‘hand shake’; waarom is dit een van de eerste ‘commando’s’ die een hond leert? Maar ook zeker over bepaalde termen en labels. Mensen noemen een hond die gromt ‘agressief’ en een hond die rijdt ‘dominant’. Gedrag komt en gaat en is de manier van communiceren van de hond.
Dominantie term
Elke honden ouder is het concept van dominantie wel eens tegengekomen – het idee dat honden een strikte hiërarchie in hun leefsituatie nodig hebben om ervoor te zorgen dat ze geen problemen voor ons veroorzaken. Een hiërarchie waarin wij de ‘roedelleider’ moeten zijn, omdat dit ook zo onder honden leek te zijn. Hoewel dit idee een ongelooflijk lang rond dwaalt, in feite zijn ook wolven niet dominant of opzoek naar hiërarchie onderling. Wolven hebben in het wild een familiestructuur, net als wij – de strikt dominante hiërarchie zoals wij die voor ogen hebben, bestaat niet. De termen hiërarchie en dominant verwijzen binnen de wetenschappelijke wereld naar een dier dat het sterkste is, als eerste mag eten, drinken enzovoort.
Traditioneel worden honden bestempeld als ‘dominant’ wanneer zij bepaalde, voor ons ongewenste gedragingen vertonen. Als we er een paar in een lijstje zetten, zie je al snel dat vrijwel iedere hond wordt bestempeld als ‘dominant’, doordat het normaal hondengedrag is dat verkeerd geïnterpreteerd wordt:
| Trekken aan de lijn (Voorop lopen) | Op de bank of op bed willen |
| Iets niet willen | Agressie |
| Grommen | Rijden |
| Blaffen en aandacht willen | Spullen ‘stelen’ |
| Plassen | Stilstaan tijdens het wandelen |
| Als eerste de deur uit willen | Staren |
| Hoge staart | Rechtopstaande oren |
| Springen | Zin doordrijven |
| Resource guarding | Hoger staan dan een andere hond |
En dat is nog maar een selectie! Honden doen wat werkt voor een hond. Ze zijn opportunistisch, houden van plezier, willen graag bij je zijn en zijn compleet afhankelijk van ons. Wij bepalen vaak al wanneer en wat zij moeten eten, kunnen drinken of naar buiten mogen. Met de dominantie opvoeding die keer op keer ontkracht is maak je het leven van jullie samen lastiger dan het hoort te zijn. Honden willen samen met ons leven! Wil je hond samen met jou op de bank liggen? Leg een dekentje neer en geniet van jullie tijd samen zonder te denken dat je hond in zijn achterhoofd denkt nu heer en meester te zijn.
Hoe ontstond de dominantie theorie? In 1947 bestudeerde Rudolf Schenkel een groep van 10 wolven in een afgezette ruimte van 10 bij 20 meter in Zwitserland. Hij gaf hen een select hoeveelheid aan voeding, niet voldoende voor iedereen. Hij merkte dat sommige wolven altijd eerst aten en de andere wolven wel eens probeerden te vechten om zelf te kunnen eten. De term ‘alpha wolf’ bestond omdat 2 wolven de baas leken te zijn. Hier legde hij de link bij honden. David Mech gebruikte de informatie uit het onderzoek en schreef hier in 1970 een boek over. Dit boek vloog als hete broodjes over de toonbank. Tegen de tijd dat Mech zich realiseerde dat hij een fout had gemaakt, had de term al wortel geschoten. In 1999 en 2000 publiceerde David Mech twee nieuwe artikelen waarbij hij zijn fout probeerde terug te draaien. Hiervoor heeft hij 13 jaar lang verschillende groepen in het wild voor onderzocht. Hij realiseerde zich dat de ‘alpha’s’ de ouders waren van de rest van de groep. De hele groepen aten samen en de groep ouders zorgden dat alle jonge, oude en zieke wolven voldoende eten binnen kregen. Als er niet voldoende eten was, aten de ouders eerst doordat zij de groep moesten beschermen. De groepen bleken een gezin-structuur te hebben. In al die tijd schreef Mech niets van de dominantie term zoals wij deze nu kennen, gezien te hebben. Je kunt een ‘dominante’ hond dus eerder zien als een rustige en stabiele hond dan een hond die de ‘baas’ probeert te spelen.
Grommen
Honden worden vaak afgestraft wanneer zij beginnen te grommen. Ze tonen immers wat wij zien als agressie. Waar wij onze woorden gebruiken (maar ook zeker onze eigen lichaamstaal!) doet een hond dat ook. Blaffen, piepen, joelen, grommen hoort hier ook bij. Wat mensen vaak niet zien, is dat een hond niet ‘zomaar’ gromt. Grommen kan een waarschuwing zijn, frustratie, pijn, het kan tijdens het spelen gebeuren maar ook tijdens een goede kroel beurt.
Waarschuwing
Als een hond als waarschuwing gromt, is deze al héél geduldig geweest, maar zijn signalen zijn genegeerd of simpelweg over het hoofd gezien. Een van de bekendste reden waarbij honden als waarschuwing is resource guarding.
Spelen
Honden kunnen ook grommen tijdens het spelen. Wat we ook vaak zien is dat honden van bepaalde rassen meer grommen dan andere rassen.
Frustratie
Grommen uit frustratie gebeurt wanneer er aan een bepaalde behoefte of wens niet wordt voldaan. Als je hond bijvoorbeeld honger heeft en het eten niet snel genoeg komt of het knuffeltje of de hond waarmee hij wil spelen niet dichtbij genoeg is, kan je hond uit frustratie grommen.
Affectie
Oh wat kan onze Boerboel toch heerlijk grommen en brommen wanneer je nét op de juiste plekjes kriebelt. Pure genot!
Pijn
Wanneer een hond pijn heeft zijn er verschillende tekenen die de hond toont om te laten weten dat hij pijn heeft. Als je hond last heeft van zijn poot, en je wilt deze aanraken kan het zijn dat je hond naast de gebruikelijke lichaamstaal, gaat grommen. De meest vriendelijke hond kan grommen en bijten wanneer deze pijn lijdt.
Sommige honden zijn meer vocaal dan anderen als het om pijn gaat. Het is dus niet zo dat iedere hond die pijn heeft ook daadwerkelijk gromt. Er zijn genoeg honden die geen kick geven, maar wel pijn lijden.
Ook het krabben van een plekje waar de hond jeuk heeft kan zorgen dat een hond gromt. Wanneer een hond bijvoorbeeld een viezig oor heeft en aan zijn oor krabt is er een grote kans dat je je hond gaat horen.
Grommen zou nooit gecorrigeerd moeten worden. Het is goedaardig of een symptoom van stress bij je hond. Als je je hond straft voor grommen, zal je het grommen alleen maar remmen. Je hebt niets gedaan om het onderliggende probleem aan te pakken. Als je bijvoorbeeld je hond straft voor grommen in het bijzijn van andere honden, stopt het grommen. Je hond zal zich echter nog steeds ongemakkelijk voelen in de buurt van andere honden. De frustratie kan ook nog eens oplopen. Erger nog, het gebrek aan grommen kan je voor de gek houden om anders te denken. Ondertussen is de hond nog steeds gestrest en kan hij zomaar bijten zonder het voordeel van een waarschuwing.
Labels
Er zijn labels die gerelateerd worden aan bepaalde hondenrassen. Wanneer je denkt aan een Maltezer of Pitbull, wat is dan het eerste waar je aan denkt? Wanneer er iemand gebeten is en in het nieuws komt, zie je vaak de Pitbull discussie weer oplaaien. Wanneer je denkt aan een Maltezer kunnen je gedachten meteen gaan naar ‘het’ perfecte ras voor een persoon van een bepaalde leeftijd of levensstijl. Iedere hond heeft een eigen karakter, willetje en energieniveau ongeacht welk ras het is.
Wanneer we een ras of het gedrag van een hond labelen, staan we de oplossing ervan in de weg. Waarom is het geven van labels zo gemakkelijk en toch in veel gevallen zo nutteloos?
Labelen vertelt ons niet echt hoe het gedrag eruit ziet. Als we gedrag proberen te verbeteren, moeten we weten hoe dat eruitziet. Dat betekent dat het op de lange termijn nuttiger is om een functionele definitie te gebruiken van wat je ziet.
Een hond gromt naar een vreemde. We bestempelen ze als agressief, terwijl ze zich echt bedreigd en bang voelen. Het label “agressief” zorgt ervoor dat we ons harder opzetten, de verkeerde verwachtingen hebben en boos op hen voelen in plaats van empathisch te zijn. We hebben ons allemaal op een bepaald moment in ons leven bedreigd en bang gevoeld. Instinctief weten we dat schreeuwen tegen of slaan van een persoon die zich bang of bedreigd voelt, hen alleen maar banger maakt. Als we een dier ‘sloom’ noemen, geven we de hond de schuld waarom hij niet leert. We stoppen met proberen een manier te vinden om de hond te helpen met leren, omdat de betekenis van ‘sloom’ is dat ze niet kunnen leren. Het geeft ons een excuus om op te geven.
Een label geven betekent dat we het gevoel hebben dat het gedrag in het dier zit en onveranderlijk is. Als we een hond ‘agressief’ noemen, hebben we het gevoel dat het in zijn DNA zit. We zoeken niet naar mogelijkheden om te veranderen of te verbeteren, omdat het gewoon is wie ze zijn. Het is voor bijvoorbeeld een gedragstherapeut maar ook zeker beter voor de band tussen jouzelf en je hond om het gedrag te beschrijven in plaats van te labelen. Het gedrag van honden verandert en past zich meestal aan in verschillende situaties. Vaak zal het gedrag alleen plaatsvinden in bepaalde contexten, maar niet in alle. Of juist met bepaalde mensen of dieren. Wanneer je een gedragsprobleem met je hond ervaart, probeer dan een label te vermijden. Maak aantekeningen over de details, zodat je die overeenkomsten en verschillen kunt zien.
Pootje liften?
Een van de eerste en makkelijkste ‘commando’s’ die een pup leert is het geven van een pootje of high-five. Heb je je ooit afgevraagd waarom een jonge hond al zo snel zijn voorpoot weet te liften van de grond? Honden hebben zoals we weten zowel onderling als naar andere dieren en mensen hun eigen lichaamstaal en signalen. Een van deze signalen is het liften van een van de voorpoten. Dit kan gebeuren als signaal dat de hond stress ervaart en onzeker is in de situatie, of om de ander te kalmeren. Je hond probeert op een duidelijke manier te communiceren. Je bent misschien bezig je hond ‘trucjes’ aan het aanleren, het wordt misschien net iets te spannend en je hond lift zijn poot op. High-five! Dat was makkelijk aangeleerd, want je hond doet het een paar keer achter elkaar. Ik heb er niets tegen dat mensen hun honden leren een poot te geven. Ik trim de nagels van verschillende honden, en het is enorm praktisch. Alleen vind ik het wel zowel interessant als belangrijk om te weten waarom dit nu een van de makkelijkste dingen is om je hond aan te leren. De gedachte erachter wáárom het zo makkelijk is, is ergens wel sneu.
Natuurlijk gedrag =/= ongewenst gedrag
Er zijn veel natuurlijke gedragingen van een hond die sommige mensen als storend ervaren omdat ze het misschien niet begrijpen. Er zijn mensen met enorm nette tuinen, hun trots en er zitten enorm veel uren per week aan werk in. Maar weet je een van de leukste dingen om te doen in een tuin? Graven! Veel honden houden van graven. Waar wij mensen onze hobby’s hebben, hebben honden deze ook. In plaats van je prachtige tuin en je hond constant in de gaten te moeten houden omdat je hond van graven houdt, helpt het jullie allebei om je hond een eigen plekje te geven waar deze wél mag graven. Zo heb je een oplossing voor iedereen.
Die schattige baby van je broer is vaak zo lekker rustig! Zo gaan er een paar maanden voorbij en is ze ineens 5 maanden. Ze jengelt wat vaker en wordt wat huilerig. Ja, de tandjes beginnen door te komen! Gelukkig zijn er veel producten op de markt en weten we dat boos worden geen zin heeft. Oh wacht, ik was bijna vergeten dat we het over puppy’s gingen hebben. De tandjes moeten gewisseld worden! Maar goed, ook hier heeft het geen zin om boos te worden omdat het normaal is, en erg vervelend kan voelen voor je pup. Hij zal misschien ineens aan je slipper gaan kauwen, dat is niet helemaal de bedoeling. Maar ook je pup heeft hulp nodig wanneer de nieuwe tanden doorkomen. Wanneer je pup veel last heeft is het fijn om een alternatief aan te bieden zodat hij hier op kan kauwen. (En leg je slippers wat hoger). Zo wordt je pup niet onnodig gestraft terwijl hij er niets aan kan doen dat je slipper zijn tandpijn verhelpt.
Vermoeide en overprikkelde honden zullen sneller ongewenst gedrag vertonen. Dit is naar voor ons, maar vergeet niet dat dit voor hen zelfs nog wel veel erger voelt. Belangrijk is dus om te zorgen dat je de goede balans vindt tussen voldoende rust en activiteiten. Veel mensen doen of verwachten te veel van hun honden. Dan kan het zelfs zo zijn dat 16 uur slapen op een dag niet voldoende is. Vooral niet als ze de resterende 8 uur van de dag mee zouden moeten naar play-dates, mee moeten met de fiets of iedere wandeling in de stad uitgelaten worden waar veel prikkels zijn. Natuurlijk is het belangrijk om ervoor te zorgen dat ze ongestoord kunnen slapen maar de de uren dat ze wakker zijn hoeven niet altijd boordevol activiteiten te zitten. Het is meer dan normaal dat een overprikkelde Labrador zich afreageert op zijn kussen. Echter is dit niet iets dat hij expres doet. Zijn hoofd zit vol. De beste manier om ongewenst gedrag te voorkomen*? Kijk naar je hond en wat hij aankan. De ene hond kan er goed tegen om 3x op een dag een flinke wandeling te maken. Terwijl de ander al overprikkeld is wanneer hij net de hoek om is.
*’Ongewenst’ gedrag kan ook voortkomen uit discomfort of pijn. Twijfel je? Neem contact op met je dierenarts voor advies!
Trekken aan de lijn is iets waar we veel vragen over krijgen. Honden hebben net als ons mensen hun eigen ruimte nodig. Wanneer een hond iets interessants ruikt, ergens wil snuffelen of wat meer afstand wil hebben van een bepaalde situatie dan zal de hond ruimte moeten hebben. Hij zal deze proberen te nemen, echter dit is ontzettend lastig wanneer je een 1,5 meter lijn hebt. Hoe kunnen wij in deze situatie onze hond (en onze schouders) het beste te helpen? Een van de eerste dingen die wij adviseren is een lijn van minimaal 3 meter voor reguliere wandelingen. Honden kunnen minder snel schrikken omdat zij zelf hun afstand kunnen nemen en ze kunnen sneller herstellen van bijvoorbeeld een dichtklappende autodeur. Ook erg belangrijk is natuurlijk de lijnvoering. Wil je hier meer over weten? B-Dog biedt ook een minicursus voor een ontspannen wandeling aan. https://www.b-dog.nl/ontspannen-wandeling-minicursus/
Schuld
Oei wat zijn er veel video’s op het internet waarbij mensen hun huis inlopen en de hond ‘schuldig’ in een hoekje hangt. Rondom de hond liggen de kussens en tijdschriften in stukken. ‘Oh wat schattig’ of ‘Hij probeert onschuldig te kijken!’.
Veel honden lijden aan bijvoorbeeld: een vorm van verlatingsangst. Dit kan zich uiten in het vernielen van bijvoorbeeld de kussens of de deur. De mensen komen binnen, vinden het of grappig of worden erg boos. De hond schrikt en probeert de situatie te sussen. De eerstvolgende keer dat de hond weer in deze situatie zit en de mensen thuis komen, zit de hond al in een hoekje alle mogelijke kalmerende signalen te laten zien. Alsof het enorm spannend vinden van alleen thuis zijn al niet erg genoeg is, worden de mensen ook nog eens boos. De kalmerende signalen worden geïnterpreteerd als een hond die spijt heeft.
Honden communiceren nou eenmaal veel via lichaamstaal. Met behulp van specifieke signalen sturen ze ons duidelijke berichten, alleen om uiteindelijk verbaasd te zijn dat wij deze niet begrijpen. Een hond die in een hoekje zit en zijn oogwit laat zien, poot heft en weg kijkt voelt zich niet schuldig. Hij probeert je te vertellen dat je moet kalmeren.
Oppakken van honden
Honden zijn er natuurlijk in allerlei formaten, maar een ding is zeker. Ze zijn ook allemaal ‘klein’ geweest. Al is een Deense dog met 6 maanden misschien niet meer te tillen. Grote kans is dus dat na een bepaalde leeftijd je een grote hond niet meer zo snel op zult tillen. De puppytijd is het een ander verhaal. Natuurlijk kun je nerveus worden wanneer je een pup hebt, of een kleine formaat hond en er komt een overenthousiaste Herder op jullie afgerend. Je eerste instinct kan zijn om je hond meteen op te tillen. Prima! Je angst kan zeker reëel zijn, vooral als er een gigantisch verschil in gewicht is. Veel mensen laten hun honden los lopen, waardoor een situatie waarin je onzeker bent voor kan komen. Maar het is wél belangrijk als dit steeds voor komt op een bepaalde locatie, andere plekjes te bezoeken zodat je hond niet te vaak in dit soort situaties terecht komt. Iedere keer je hond oppakken wanneer er een hond aan komt rennen, is natuurlijk niet mogelijk als je hond dadelijk meer weegt dan jouzelf. Maar ook honden die klein blijven moeten de kans krijgen om zichzelf te zijn en zelfvertrouwen te krijgen rondom andere honden.
Dat je je hond kunt optillen is natuurlijk geen vrijbrief om je hond overal mee naartoe te nemen. Je kunt hierdoor te makkelijk over zijn grenzen gaan. Stel je hond vind een geluid spannend maar je ziet de spanning niet opbouwen doordat je hem vast hebt. Hij heeft geen mogelijkheid om zichzelf uit de situatie te halen en er is een kans dat je regelrecht op het geluid afloopt. Dit kan voor onnodige stress en angst zorgen.
Kwispelen
Het is opvallend hoeveel mensen een hond zien staan die zich ongemakkelijk voelt met een andere hond of situatie en zeggen: “Het is oké, hij kwispelt!”. Een kwispelende staart is een teken dat een hond interactie heeft met zijn omgeving. Dit kan zowel een positieve, negatieve als neutrale interactie zijn.
Honden kwispelen om een aantal emoties en gevoelens te uiten zoals angst, spanning, opwinding of wanneer zij zich bedreigd voelen.
De hond gebruikt uiteindelijk heel zijn lichaam en blik om aan te duiden hoe hij zich voelt en wat hij nodig heeft in een situatie. Het is aan het dier of de persoon tegenover de hond om te interpreteren wat de hond bedoeld.
Blaffen
Oh jee, de hond is weer aan het blaffen. Wat ontzettend irritant! Maar wacht eens, wanneer wij het ergens niet mee eens zijn, niet lekker in onze vel zitten of juist even willen praten gebruiken wij onze stem ook. Alleen, wij kunnen naar elkaar toe onze woorden en/of handen gebruiken. Vooral in mijn wijk hoor ik vaak eerst een hond blaffen waarna de hond wordt afgeblaft door de eigenaar. Maar waarom blafte de hond op dat moment? De hond blijft blaffen omdat de reden niet wordt aangepakt, maar de hond zelf. Er kan een onderliggende aandoening zijn zoals pijn of discomfort. Laat je hond nakijken bij de dierenarts. Als er geen medische aandoening blijkt te zijn, is het slim om contact op te nemen met een hondengedragskundige. Samen kunnen wij achterhalen wat de oorzaak is, zodat jij en je hond weer rust krijgt.
Aaien
Ik heb enkele jaren terug toen mijn hond een pup was veel last gehad van een moeder met een pasgeboren dochter die wel eens met de kinderwagen buiten liep. Meerdere malen aangegeven dat mijn hond niet geaaid wilde worden. Hij was voor mij ook duidelijk ongemakkelijk. Maar hij was zo ‘schattig en pluizig’, iedere keer dat wij haar tegen kwamen wilde ze hem weer aaien. Toen wilde ik duidelijk maken dat ik er niet van gediend was: ik heb mijn hand in de kinderwagen gehangen. Daar was mevrouw niet van gediend, totdat ze na ging denken dat ze hetzelfde deed. Toen begreep ze het pas. Hierna heeft ze nooit meer geaaid zonder toestemming van zowel mij, als mijn hond.
Stel, er komt een hond naar je toe. Een van je eerste instincten is om de hond te aaien. Je stapt dichter bij de hond, maar de hond stapt achteruit of bevriest. Neem je dan weer afstand of steek je nu je hand uit?
Behalve dat honden niet aangeraakt willen worden zonder toestemming, is het iets wat wij zelf ook niet fijn vinden. Ze laten het duidelijk weten door middel van hun lichaamstaal, ook al kan niet iedereen deze even goed interpreteren. Sommige honden komen alleen naar je toe om te snuffelen, niet om aangeraakt te worden.
Wanneer je twijfelt, gebruik de 5 seconde regel. Aai de hond voorzichtig en rustig, bijvoorbeeld zijn flank en stop na 5 seconden. Wacht een paar seconden en kijk wat de hond doet. Zoeken ze toenadering door bijvoorbeeld met hun neus te duwen? Herhaal en aai dan weer 5 seconden. Loopt de hond weg? Dan hebben ze op dit moment geen behoefte aan fysiek contact.
Heb je een fantastische relatie met je hond, blijf ook dan in goed overleg met je hond. De ene dag kan je hond urenlang met je knuffelen en is er niets aan de hand. De andere dag is het humeur van je hond misschien wat minder waardoor 5 minuten op een dag misschien al genoeg is. Het fijne aan een knuffelmoment is natuurlijk contact met je hond en de serotonine aanmaak. Maar ook zeker leer je het lichaam van je hond kennen en kun je zo erachter komen als hij ergens last van heeft. Vind hij het normaal heerlijk om achter zijn oor gekriebeld te worden, maar nu wil hij dat je er écht af blijft? Misschien heeft hij last van zijn oor en is het tijd voor de dierenarts!